Δίον - Έναν μικρό «θησαυρό» έφερε στο φως η πανεπιστημιακή ανασκαφή

Η διευθύντρια της Πανεπιστημιακής ανασκαφής στον αρχαιολογικό χώρο της Πιερίας, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ελένη Παπαγιάννη μιλά στη «ΜτΚ» γι’ αυτόν αλλά και το ευρύτερο αρχαιολογικό έργο

Στους πρόποδες του όρους των θεών, του βουνού που είναι αναγνωρισμένο παγκοσμίως για την πλούσια ιστορία και μυθολογία του, ο αρχαιολογικός χώρος του Δίου Πιερίας είναι αναμφίβολα από τους γνωστότερους, αλλά και πιο επισκέψιμους, οργανωμένους και αναγνωρισμένους διεθνώς στη Βόρεια Ελλάδα.
Εκεί, σε μία τεράστια έκταση που έχει απαλλοτριωθεί και βρίσκεται στα χέρια της επιστημονικής κοινότητας χωρίς να δεσμεύεται από ιδιοκτησίες, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως σχεδόν το ένα τέταρτο της αρχαίας πόλης, που μάλιστα σήμερα αποτελεί ένα μεγάλο αρχαιολογικό πάρκο.
Η Πανεπιστημιακή Ανασκαφή του ΑΠΘ που άρχισε το 1928 έφερε στο φως δεκάδες ευρήματα, ενώ τώρα μετά από πολλές δεκαετίες εντοπισμού και ανακάλυψης αρχαιοτήτων μετά το έργο ζωής του καθηγητή Δημήτριου Παντερμαλή, περνάει σε μία καινούρια φάση. 
«Έχουμε επικεντρωθεί στη μελέτη του παλιού υλικού, σε ερευνητικά προγράμματα και σε στοχευμένες ανασκαφές οι οποίες όμως γίνονται στρωματογραφικά για να μπορούν να εκπαιδευτούν οι φοιτητές και ταυτόχρονα να απαντήσουμε σε ερωτήματα που δεν είχαν απαντηθεί όλα αυτά τα χρόνια. Περνάμε δηλαδή στη λογική ότι πρέπει να μελετηθούν προσεκτικά αυτά που έχουν βρεθεί, ώστε να απαντήσουμε σε ζητήματα στρωματογραφίας με μία νέα ανασκαφή», λέει στη «ΜτΚ» η αναπληρώτρια καθηγήτρια κλασικής αρχαιολογίας ΑΠΘ και διευθύντρια της Πανεπιστημιακής ανασκαφής στο Δίον Ελένη Παπαγιάννη (φωτ.).
Ένα πουγκί με 32 χάλκινα νομίσματα
Η ανασκαφική δραστηριότητα επικεντρώθηκε και φέτος σε ένα νέο κτίριο στον λεγόμενο τομέα του κανάβου που βρίσκεται βόρεια της βασιλικής και της λεγόμενης οικίας της όψιμης αρχαιότητας, το οποίο ξεκίνησε να ανασκάπτεται για πρώτη φορά το 2019. Εκεί οι επιστήμονες έφεραν φέτος στο φως έναν… «θησαυρό» που βοηθά σημαντικά στη χρονολόγηση της εποχής στην οποία ανήκει το κτίριο το οποίο διερευνάται και συνιστά πιθανότατα ένα λουτρό, άλλωστε συγκροτήματα θερμών περιλαμβάνει όλος ο αρχαιολογικός χώρος του Δίου.
Εκεί, σε ένα από τα σκάμματα, αποκαλύφθηκε ένα πουγκί που περιλαμβάνει 32 χάλκινα νομίσματα και αποτελεί σημαντικό εύρημα της διερεύνησης, καθώς δείχνει μία στάθμη αρχαίας χρήσης και έναν χρονολογικό ορίζοντα. Πρόκειται για μικρές υποδιαιρέσεις του 4^ου και 5^ου αι. μ.Χ. που διατηρούνται σε κακή κατάσταση. 
Το οψιμότερο ταυτισμένο νόμισμα είναι της εποχής του Ζήνωνα (476-491 μ.Χ.), ενώ η ομάδα νομισμάτων του Λέοντα (457-474 μ.Χ.) είναι η πολυπληθέστερη. Επομένως έχουμε μια νομισματική συγκέντρωση που μπορεί να χρονολογηθεί στα τέλη του 5^ου αι. μ.Χ. ή ακόμη και μέσα στον 6^ο αι. μ.Χ. (δεδομένου ότι η κυκλοφορία των minimi συνεχίστηκε για μεγάλο διάστημα μετά τη νομισματική μεταρρύθμιση του 498). 
Η χρονολόγηση της νομισματικής συγκέντρωσης προσφέρει έναν terminus antequem για τη χρονολόγηση της καταστροφής της μιας από της φάσης του κτιρίου που φαίνεται να συνδέεται με έναν μεγάλο σεισμό, όπως υποδεικνύουν τα απότομα πεσίματα των τοίχων. Ανάλογα πεσίματα παρατηρούνται και σε άλλες θέσεις της αρχαίας πόλης. 
«Είναι ένα πουγκί κάποιου κατοίκου σε έναν χώρο που δεν έχουμε καταλάβει ακόμη πώς και που εκτείνεται αλλά αυτό το εύρημα από μόνο του είναι πολύ σημαντικό γιατί δεν είναι μόνο ένα νόμισμα. Όταν υπάρχει ένα νόμισμα δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για τη χρονολόγηση γιατί ένα νόμισμα μπορεί να είναι και τυχαίο. Όταν υπάρχει όμως μια συγκέντρωση νομισμάτων αυτό σου δίνει έναν χρονολογικό ορίζοντα. Ξέρεις πλέον ότι είσαι σε αυτήν την εποχή με βεβαιότητα. Τα συγκεκριμένα νομίσματα δείχνουν την εποχή των αρχών του 6^ου αι. μ.Χ. Με δυσκολία αναγνωρίζεται η εικονογραφία τους εξαιτίας της κακής κατάστασης διατήρησης, ωστόσο οι μελετητές μπόρεσαν να ταυτίσουν και να τα χρονολογήσουν», επισημαίνει η κ. Παπαγιάννη.
…Και σύντομος απολογισμός
Η Πανεπιστημιακή Ανασκαφή δεν περιορίζεται μόνο στο κομμάτι αυτό, αλλά παρουσιάζει ένα πολυφασματικό έργο αφού στο πλαίσιό της πραγματοποιούνται διάφορες άλλες δράσεις. Στις 30 Σεπτεμβρίου 2022 διοργανώθηκε με την υποστήριξη του δήμου Δίου-Ολύμπου και της Περιφερειακής Ενότητας Πιερίας επιμορφωτική ημερίδα για την πορεία των ανασκαφών και τα αποτελέσματα των μελετών.
Τον Οκτώβριο του 2022 η Πανεπιστημιακή Ανασκαφή του Δίου εισήλθε στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Στο πλαίσιο εκσυγχρονισμού και διάχυσης του ανασκαφικού έργου στο ευρύ κοινό, αποφασίστηκε η δημιουργία σελίδων στις διαδικτυακές πλατφόρμες Facebook και Instagram με σκοπό την ενημέρωση για τις δράσεις της ανασκαφής αλλά και η μετάδοση της αρχαιολογικής πληροφορίας.
Εξάλλου, η επίσημη ιστοσελίδα της ανασκαφής που δημιουργήθηκε πριν από δύο χρόνια παραμένει βασικός πληροφοριακός διαδικτυακός τόπος.
Τον Δεκέμβριο του 2022 ολοκληρώθηκε τριετές πρόγραμμα χρηματοδοτούμενο από το ΕΛΙΔΕΚ, το οποίο ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019 με επιστημονική υπεύθυνη την ομότιμη καθηγήτρια Σεμέλη Πινγιάτογλου. Βασικός στόχος του προγράμματος υπήρξε η συγκέντρωση και ψηφιακή επεξεργασία των εκατοντάδων ενεπίγραφων μνημείων που έχουν προκύψει κατά τη διάρκεια του πολυετούς ανασκαφικού έργου της Πανεπιστημιακής ανασκαφής του Δίου. Το πρόγραμμα αυτό θα αποτελέσει εξαιρετική βάση για τη μελλοντική μελέτη των επιγραφών της ανασκαφής, οι οποίες μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στην αποκρυπτογράφηση της ιστορίας του αρχαίου Δίου.
Τέλος, το φθινόπωρο του 2022 έγινε η έναρξη νέου ερευνητικού προγράμματος που έχει ως στόχο την εφαρμογή της τεχνολογίας επαυξημένης πραγματικότητας σε μνημεία εμβληματικών αρχαιολογικών χώρων, στο οποίο η Πανεπιστημιακή ανασκαφή του Δίου συμμετέχει ως εταίρος. Για το πρόγραμμα που υλοποιείται με συντονιστή το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών και Υπολογιστών (ΕΠΙΣΕΥ) του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου έχει επιλεγεί το κτίριο της λεγόμενης επισκοπικής βασιλικής που δεσπόζει στον αρχαιολογικό χώρο του Δίου.